|
Τι σημαίνει ο θόρυβος γύρω από το λεγόμενο «Ευαγγέλιο του Ιούδα»;
Στις 11 Απριλίου, από την Ελληνική έκδοση του ΝATIONAL GEOGRAPHIC κυκλοφόρησε στην γλώσσα μας το απόκρυφο κείμενο, το ονομαζόμενο «Ευαγγέλιο του Ιούδα». Ο θόρυβος που, παραμονές Μεγάλης Εβδομάδας, ξέσπασε στο εξωτερικό, μεταφέρθηκε και εις τα καθ’ ημάς, με υπερβολικό, ως συνήθως, τρόπο. Πάμπολλοι «ειδήμονες» από τα ΜΜΕ, βρήκαν την ευκαιρία να κατασπιλώσουν και να αμφισβητήσουν την αλήθεια της Χριστιανικής Ορθόδοξης Πίστεως. Για το θέμα αυτό, στον Ρ/Σ της Εκκλησίας της Ελλάδος και στα πλαίσια της εκπομπής «Ο Ρυθμός Της Πρωϊας» διεξήχθη συζήτηση με την συμμετοχή ειδικών καθηγητών της θεολογίας και Ιεραρχών, η οποία θα συνεχιστεί και αύριο.
Ο Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογίας στο Α.Π.Θ. κ. Γεώργιος Γαλίτης τόνισε: «Γίνεται πολύς θόρυβος για ένα καθαρά επιστημονικό γεγονός, αφού τα απόκρυφα κείμενα ανήκουν στην ειδικότητα των Καινοδιαθηκολόγων. Ορισμένοι επιτήδειοι στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, εκμεταλλεύονται την ευκαιρία να πλήξουν την Εκκλησία και την Χριστιανική πίστη. Όλοι γνωρίζουμε τα τέσσερα Ευαγγέλια. Όμως, λίγοι, γνωρίζουν τα απόκρυφα «Ευαγγέλια» που εγράφησαν αφ’ ενός μεν από ευσεβείς Χριστιανούς με φανταστικές επιπροσθέσεις, αφ’ ετέρου δε από αιρετικούς, οι οποίοι χρησιμοποίησαν «Ευαγγέλια» ψευδεπίγραφα και πλαστά για να διαδώσουν τις ιδέες τους. Κυρίως εγράφησαν από τους Γνωστικούς, μια φοβερή αίρεση, που, μέσω των μεθόδων τους, έγραψαν περί τα 48 «Ευαγγέλια»! Από το 180 μ.Χ ο Άγιος Πατήρ της Εκκλησίας, ο Ειρηναίος Λουγδούνου, έγραψε κατά των «Ευαγγελίων» αυτών. Ο Γνωστικισμός, για την Εκκλησία, ήταν χειρότερος κίνδυνος και από τους διωγμούς, αφού παραχάραζε την αλήθεια της Πίστεως. Ο Άγιος Ειρηναίος, έγραψε εκτενές σύγγραμμα κατά των αιρέσεων αυτών. Εκεί αναφέρεται στο κείμενο το ονομαζόμενο σήμερα «Ευαγγέλιο του Ιούδα». Με το κείμενο αυτό συμβαίνει ό,τι και με τα ανακαλυφθέντα πριν από λίγο καιρό «Χειρόγραφα της Νεκράς Θαλάσσης». Το ίδιο έγινε και με το διαβόητο μυθιστόρημα «Κώδικας Ντα Βίντσι». Όλα αυτά αποδείχθηκαν έωλα και βεβαίως, δεν ανέτρεψαν τον Χριστιανισμό, όπως κάποιοι θα επιθυμούσαν. Πρόκειται για τους «Γραώδεις Μύθους» που ανέφερε ο Απόστολος Παύλος».
Ο Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χρήστος Βούλγαρης, τόνισε: «Κατ’ αρχήν θέλω να πω ότι η όλη προσπάθεια η οποία γίνεται για να προβληθεί το «Ευαγγέλιο» του Ιούδα αυτές τις ημέρες και η πολεμική την οποία δέχεται ο Χριστιανισμός και ιδιαίτερα η Ορθόδοξος Χριστιανική Εκκλησία κανοναρχείται από κάποια κέντρα. Δεν θέλω να πιστεύω ότι κανοναρχείται και κατευθύνεται από πολιτικά κέντρα ή από αιρετικά. Αυτό θα ήταν πολύ τραβηγμένο. Εκείνο, όμως, που πιστεύω είναι ότι κανοναρχείται από τους εκδότες του κειμένου αυτού. Πρόκειται για ένα κείμενο απόκρυφο, ψευδεπίγραφο και αιρετικό. Ο πρώτος που μας μιλά για αυτό είναι ο Άγιος Ειρηναίος της Λυών, ο δεύτερος ο Άγιος Επιφάνιος, Επίσκοπος Σαλαμίνος Κύπρου. Ανακαλύφθηκε στην Αίγυπτο, όπως και άλλα τέτοια κείμενα. Και η Εκκλησία μιλά εναντίον αυτού του κειμένου από τον 2ο αιώνα. Το κείμενο αυτό ανήκει στα κείμενα του Γνωστικισμού, που όλα έχουν μυθολογικό χαρακτήρα. Το λεγόμενο «Ευαγγέλιο του Ιούδα», είναι γραμμένο από κάποιους Γνωστικούς Αιρετικούς, που, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, αποτελεί αποκύημα φαντασίας. Χρησιμοποιήθηκε το όνομα του Ιούδα, αλλά ξέρουμε ότι ο Ιούδας μετά την προδοσία «απελθών απήγξατο». Με άλλα λόγια, έδωσε τέλος στη ζωή του. Το κείμενο ενδιαφέρει μόνο επιστημονικά, για την διερεύνηση των πρώτων αιρέσεων. Το πλήρωμα της Εκκλησίας δεν πρέπει να σκανδαλίζεται».
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καισαριανής Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ, επισήμανε: «Η γνώμη μου είναι ότι οι Χριστιανοί, βιώνουμε πάντα αυτά που είπε ο Συμεών ο Θεοδόχος: «Ούτος κείται εις ανάστασιν και πτώσιν πολλών και εις σημείον αντιλεγόμενον». Ο Χριστός είναι σημείον αντιλεγόμενον. Άλλοι βρίσκονται μπροστά Του για να προσκυνήσουν και άλλοι για να βλασφημήσουν. Από την ώρα που γεννήθηκε, ενώ οι τρεις μάγοι προσκυνούσαν και οι ποιμένες ανυμνούσαν, ο Ηρώδης εταρράσετο. Και εις Τον Σταυρόν ακόμα δεξιά Του ήταν ένας μετανοών ληστής και αριστερά Του ένας βλασφημών ληστής. Επομένως δεν είναι εις την Εκκλησιαστική μας ζωή και παράδοση άγνωστα τα φαινόμενα αυτά. Ζούμε με αυτά. Σημασία πάντως δεν έχει το τι παρατηρούμε, αλλά σημασία έχει εμείς πού τοποθετούμε τον εαυτό μας. Εάν δηλαδή, εγώ και εσείς είμαστε σε παράταξη με εκείνους που προσκυνούν τον Κύριο, με εκείνους που τον γνωρίζουν. Μάλιστα, η Αγία Γραφή, η Παλαιά Διαθήκη, κυρίως, δεν αναφέρει καν προδοσία. Εκτός από μια μικρή αναφορά του Ιερεμία και τίποτε άλλο. Δεν αναφέρει τίποτε, ακριβώς για αυτό το λόγο, για να μην ισχυριστεί ο προδότης ότι έκανα την προδοσία επειδή το έλεγε η Γραφή ότι ήμουν όργανο στο σχέδιο Του Θεού». |
|
Ειρηναίος
ΒΙΟΣ
Ο Ειρηναίος μνημονεύεται από πολλούς μεταγενέστερούς του (Τερτυλλιανός, Κλήμης Αλεξ., Βασίλειος, Γρηγόριος Νύσσης, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Επιφάνιος Κύπρου, Θεοδώρητος, Μάξιμος Ομολογητής, Αυγουστίνος, Φώτιος κ.ά.), αλλά όλοι γνωρίζουν περί του βίου του ό,τι διέσωσε ο Ευσέβιος (Εκκλησ. ιστ. Ε 3-8). Και αυτός όμως κυρία πηγή είχε μόνο τα έργα του Ειρηναίου, που δυστυχώς δεν είναι πλούσια σε αυτοβιογραφικά στοιχεία.
Η γέννηση του Ειρηναίου τοποθετείται μεταξύ 130 και 140. Στην εφηβική του ηλικία γνώρισε και άκουσε τον Πολύκαρπο Σμύρνης. Κοντά του έζησε φαίνεται μερικά χρόνια, όσα ήταν αναγκαία για τη μύησή του στην αποστολική Παράδοση, όπως την παρέδιδε ο ακουστής του Ευαγγελιστού (ή του Πρεσβυτέρου) Ιωάννου Πολύκαρπος, και για τη θεολογική του κατάρτιση που συμπληρώθηκε αλλού και ίσως και στη Ρώμη, όπου ήταν δυνατό να γνωρίσει καλά τα γνωστικά συστήματα.
Ξαφνικά το 177 πληροφορούμαστε ότι βρίσκεται στη Λυών ως πρεσβύτερος. Την εποχή αυτή ήταν πολύ συνηθισμένο το να μεταναστεύουν μικρασιάτες στη Γαλλία. Φαίνεται μάλιστα ότι πολλοί πιστοί της Λυών προέρχονται από την Ανατολή, με αποτέλεσμα ο κοσμοπολιτισμός να χαρακτηρίζει το περιβάλλον, όπου έδρασε ο Ειρηναίος. Από τη Λυών μεταβαίνει το ίδιο έτος στη Ρώμη, απεσταλμένος των χριστιανών της πόλης αυτής. Πολλοί και σημαντικώτεροι των Χριστιανών αυτών, είχαν φυλακιστεί στη διάρκεια του φοβερού διωγμού του Μάρκου Αυρηλίου. Ίσως μάλιστα οι χριστιανοί της Λυών να είχαν ήδη εγκρίνει τον Ειρηναίο ως επικεφαλής και υπεύθυνο της Εκκλησίας τους, αφού ο επίσκοπός τους Ποθεινός και πολύ γέρων και φυλακισμένος ήταν. Αυτό όμως δεν νομίζουμε ότι σημαίνει και την επισκοποποίηση του Ειρηναίου, όπως υπέθεσαν πολλοί.
Στη Ρώμη ήρθε με συστατική επιστολή, εξαιρετικά επαινετική για το πρόσωπό του, και με σκοπό να πείσει τον Ελεύθερο (174-189) περί του ότι δεν πρέπει να εναντιωθεί στον επίσκοπο Εφέσου, ο οποίος αντιμετώπιζε με επιείκεια τους μετανούντας (Nautin).
Όταν επέστρεψε στη Λυών, πολλοί χριστιανοί είχαν μαρτυρήσει και μαζί τους ο επίσκοπος Ποθεινός, τον οποίο διαδέχθηκε αμέσως ο Ειρηναίος το 177 ή 178. Κατά τον Nautin τα γεγονότα αυτά έλαβαν χώρα το 175 και ο Ειρηναίος έγινε επίσκοπος και της Βιέννης. Έτσι εξηγεί και το ότι την περίφημη Επιστολή (=Μαρτύριο) περί των μαρτύρων της Λυών προς τις Εκκλησίες Ασίας και Φρυγίας έγραψε ο ίδιος ο Ειρηναίος εκ μέρους των δύο αυτών Εκκλησιών.
Ως επίσκοπος εργάσθηκε για την καταπολέμηση των γνωστικών και τη διάδοση του χριστιανισμού μεταξύ των Κελτών, χρησιμοποιώντας κατά πάσα πιθανότητα τη γλώσσα τους. Η γνήσια παράδοσή του και η αλήθεια που εξέφραζε του έδωσαν τη δυνατότητα να παίξει ρόλο σημαντικό χάριν της ενότητας της όλης Εκκλησίας. Στη μεγάλη διένεξη των χρόνων του, εξ αφορμής του χρόνου εορτασμού του Πάσχα (η Μικρασία το γιόρταζε τη 14η του μήνα Νισάν, ενώ η Ρώμη την πρώτη Κυριακή μετά την ημερομηνία αυτή), αναμίχθηκε έντονα με αποτέλεσμα να υποχωρήσει ο Ρώμης Βίκτωρ (189-198), που ήθελε να αποσχίσει τις μικρασιατικές Εκκλησίες. Στην Επιστολή του πρός Βίκτωρα συναντάμε για πρώτη φορά τη θεολογία της ενότητας και της ποικιλίας συνηθειών μεταξύ των τοπικών Εκκλησιών. Η επέμβαση αυτή είναι το τελευταίο γνωστό στοιχείο της ζωής του Ειρηναίου και συνέβη μάλλον περί το 192-195.
Ο Γρηγόριος Τουρώνης στο τέλος του ΣΤ΄ αιώνα πληροφορεί ότι ο Ειρηναίος μαρτύρησε το 202 επί Σεπτιμίου Σεβήρου (Historia Francorum Ι 27), κάτι που δεν απορρίπτεται, αλλά και δεν επιβεβαιώνεται από τις αρχαίες πηγές. Η Ανατολική Εκκλησία, υιοθετώντας την παράδοση ότι ο Ειρηναίος μαρτύρησε, τιμά τη μνήμη του στις 23 Αυγούστου και η Δυτική στις 28 Ιουνίου.
ΕΡΓΑ
Ο Ειρηναίος υπήρξε πολύγραφος. Δυστυχώς όμως τα περισσότερα έργα του χάθηκαν. Και όσα διασώθηκαν υπάρχουν σε λατινική και αρμενική μετάφραση. Στην ελληνική διασώθηκαν μόνο αποσπάσματα και μάλιστα μέγα τμήμα του Α΄ μέρους του σπουδαιότερου έργου του Έλεγχος. Τα έργα του είναι βασικά πολεμικά και εκκλησιολογικά, σε τύπο διατριβής και επιστολής.
Ο Ειρηναίος δεν είναι ταλαντούχος συγγραφέας, αλλά διαθέτει αξιόλογη κλασσική φιλολογική και φιλοσοφική κατάρτιση και αρκετή γνώση των προ αυτού εκκλησιαστικών και γνωστικών συγγραφέων, τους οποίους και χρησιμοποιεί. Καταφανώς υστερεί στη σύνθεση, στην οικονομία της ύλης του, αλλά έχει συχνές εξάρσεις, οι οποίες εκπλήσσουν τον αναγνώστη, που ενίοτε διαπιστώνει ρυθμικό πεζό λόγο, κάτι που προϋποθέτει αναπτυγμένο γλωσσικό αισθητήριο.
Έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως. Γράφτηκε περί το 185 και συνίσταται από πέντε βιβλία, που σώζονται σε μία σχεδόν κατά λέξη λατινική μετάφραση, εκπονημένη πριν από τον Αυγουστίνο. Στο Α΄ βιβλίο παρουσιάζει, περιγράφει και αναλύει κυρίως τα γνωστικά συστήματα του Ουαλεντίνου, των οπαδών του και των αρχαιοτέρων γνωστικών (Σίμωνα Μάγου, Μενάνδρου κλπ). Στο Β΄ βιβλίο αντικρούει και καταπολεμεί κυρίως τα συστήματα αυτά. Συγχρόνως στο Α΄ και περισσότερο στο Β΄ βιβλίο εκθέτει την πίστη και την Παράδοση της Εκκλησίας, αντιπαραθέτοντάς την προς τη διδασκαλία των γνωστικών. Με τα υπόλοιπα τρία βιβλία, που είναι ανεξάρτητα των δύο πρώτων και μεταγενέστερα, προβαίνει σε πληρέστερη έκθεση της διδασκαλίας της Εκκλησίας αναφορικά με τα μεγάλα θέματα της εποχής.
Τα ελληνικά αποσπάσματα αντιπροσωπεύουν μόλις το 20% του όλου κειμένου (το Α΄ βιβλίο σώζεται κατά 90% ελληνικά). Να σημειωθεί ότι ο πάπυρος της Iena του 3/4 αι. περιάμβάνει τα 14 πρώτα κεφάλαια του Ε΄ βιβλίου, αλλά δυστυχώς βρίσκεται σε κακή κατάσταση. Τα βιβλία Δ΄ και Ε΄ σώζονται και σε αρμενική μετάφραση, ενώ τμήμα του έργου σώζεται συριακά. Η προσπάθεια του A. Rousseau να επαναφέρει το έργο στα ελληνικά με πρότυπο τα σωθέντα αποσπάσματα και με τη βοήθεια της λατινικής μετάφρασης είναι πράγματι αξιοθαύμαστη, αλλά όχι πάντοτε επιτυχής.
Επίδειξη του αποστολικού κηρύγματος. Γράφτηκε μετά το 190, διαιρείται σε 100 παραγράφους και είναι προτρεπτικό και κατηχητικό εγχειρίδιο. Αποτελεί σύντομη κι ευκρινή περίληψη όσων έγραψε στο προηγούμενο μεγάλο έργο του. Αρχίζει με την ανάλυση του κανόνα της πίστεως που λαμβάνουμε στο βάπτισμα, αλλά βασικά εμμένει στην προβληματολογία του Ελέγχου του: στην ενότητα μεταξύ Θεού Πατρός και δημιουργού, στο έργο και την ενότητα του προσώπου του Χριστού, στα στάδια της θείας οικονομίας και στις «αποδείξεις» των παραπάνω με προφητικές ρήσεις. Το έργο τούτο βρέθηκε μόλις το 1904 σε μετάφραση αρμενική και δημοσιεύθηκε το 1907. Ο Ι. Καραβιδόπουλος μετέφερε το κείμενο στη νεοελληνική βάσει γαλλικής και αγγλικής μετάφρασης.
Επιστολές. Έγραψε πολλές, αλλά σώζονται μόνο αποσπάσματα απο τις Πρός Βίκτωρα (Α και Β) και Πρός Φλωρίνον (Ευσεβίου, Εκκλησ. ιστ. Ε 24, 12-17 και 20, 4-8). Η πρώτη αναφέρεται στο θέμα του εορτασμού του Πάσχα και η δεύτερη στην προσχώρηση στο γνωστικισμό του Φλωρίνου (βλ. λήμμα), παλαιού συμμαθητή του Ειρηναίου πλησίον του Πολυκάρπου.
Αποσπάσματα. Σώζεται και αποδίδεται στον Ειρηναίο μεγάλος αριθμός αποσπασμάτων από άδηλα συνήθως έργα του.
Απολεσθέντα. α) Λόγος προς έλληνας περί επιστήμης, β) Περί μοναρχίας, γ) περί ογδοάδος (τα δύο τελευταία έγραψε για το Φλωρίνο), δ) Βιβλίον διαλέξεων διαφόρων (ασχολείται με την προς Εβραίους και τη Σοφία Σολομώντος ή τις μνημονεύει), ε) Περί σχίσματος πρός Βλάστον (επιστολή), στ) Επιστολή προς Βίκτωρα σχετική με το Φλωρίνο, ζ) Διάφορες άλλες Επιστολές, η) Στο έργο του Έλεγχος (Α 27) υπόσχεται να γράψει κατά Μαρκίωνος, αλλά δεν γνωρίζουμε αν τελικά έγραψε. Και για τα έργα αυτά πηγή μας είναι ο Ευσέβιος (Εκκλησ. ιστ. Ε 20, 1-2∙ 23, 3∙ 24, 11-17∙ 26, 1).
Αμφιβαλλόμενα. Μαρτύριον (επιστολή) περί των μαρτυρησάντων στη Λυών το 177 (υπάρχει αυτοτελές σχετικό λήμμα).
Ο Βίκτωρ Ρώμης (189-198). Συνεργάσθηκε με τον Ειρηναίο και συνέταξε Επιστολές, σχετικές με το θέμα του Πάσχα, και «άλλα έργα» κατά τον Ιερώνυμο (De vir. ill. 34). Δυστυχώς δε σώζεται τίποτε από αυτά. Το ίδιο ισχύει και για τον προκάτοχό του Ελεύθερο (174-189), που ίσως έγραψε κατά του μοναχισμού.
Μεταγραφή - Μετάφραση στη Δημοτική: Θανάσης Αναστασίου |
|
Αρχαίες πηγές Πατρολογίας και ιστορίας
α. Πρώτος πατρολόγος είναι ο ιστορικός της Εκκλησίας Ευσέβιος (†339), μολονότι δεν θεωρείται συστηματικός. Έχει όμως συνείδηση ακριβή ότι επεξεργάζεται πατρολογικό υλικό, που αφορά στα πρόσωπα και τα έργα εκκλησιαστικών συγγραφέων. Το υλικό αυτό καταγράφεται σε ειδικά κεφάλαια στα βιβλία Γ΄ - Ζ΄ της Εκκλησιαστικής ιστορίας του. Ο Ευσέβιος φροντίζει να συνδέει τα έργα με τις αιτίες ή τις κακοδοξίες που τα προκάλεσαν.
β. Ακολουθεί ο πρώτος συστηματικός πατρολόγος της αρχαίας Εκκλησίας, ο Ιερώνυμος (†420), που έγραψε το έργο De viris illustribus (=Περί επιφανών ανδρών) στη Βηθλεέμ το 392. Σ’ αυτό περιλαμβάνονται 135 συγγραφείς, μεταξύ των οποίων αιρετικοί, οι ιουδαίοι Φίλων και Ιώσηπος, ο εθνικός Σενέκας και ο ίδιος ο Ιερώνυμος, που είχε ως πρότυπο το ομώνυμο έργο του εθνικού Σουετωνίου (β΄ αι.) και κυρία πηγή τον ιστορικό Ευσέβιο. Σκοπός του λατίνου Ιερωνύμου ήταν να δείξει ότι και στους κόλπους της Εκκλησίας έζησαν σοφοί άνδρες. Το έργο έχει μεγάλη αξία, μολονότι ο Ιερώνυμος κρίνει συχνά συγγραφείς της εποχής του ανάλογα με τη προσωπική του στάση απέναντι σε πρόσωπα και έργα.
γ. Το έργο του Ιερωνύμου συνέχισαν συμπληρώνοντάς το οι εξής δυτικοί συγγραφείς: ο πρεσβύτερος Γεννάδιος στη Μασσαλία (480), ο Ισίδωρος Σεβίλλης (615/8), που ασχολείται μόνο με τους ισπανούς θεολόγους, και ο Ιλδεφόνσος Τολέδου (†667), που βιογραφεί 14 πρόσωπα, εκ των οποίων μόνο τα 8 είναι συγγραφείς.
δ. Σταθμό στην ιστορία της Πατρολογίας αποτελεί το έργο Μυριόβιβλον ή Βιβλιοθήκη του Μεγάλου Φωτίου, που το έγραψε χάριν του αδελφού του Ταρασίου, προτού να γίνει πατριάρχης (857). Περιλαμβάνει 281 εκκλησιαστικούς και θύραθεν συγγραφείς. Παρέχει πληροφορίες για τα πρόσωπα των συγγραφέων, δίνει σύντομες περιλήψεις και κάποτε αποσπάσματα των έργων και προβαίνει σε αξιολογώτατες κρίσεις. Η προσφορά του Μυριοβίβλου είναι σπουδαία και διότι αναφέρει σε περίληψη έργα, τα οποία δε γνωρίζουμε από άλλες πηγές.
ε. Ύλη πατρολογική βρίσκουμε και στο Λεξικό Σουΐδα (ή Σούδα).
|
|
